Mens, predikant en theoloog      

Het boek van Tomas Halik, ‘raak de wonden aan’, (Kokboekencentrum 2018), geeft goed weer wat ik theologisch belangrijk vind. Halik stelt dat je Jezus niet ‘Mijn Heer’ kunt noemen zonder zijn wonden aan te raken. En die wonden kom je  tegen in alle wonden van de wereld die Hij draagt. Halik verstaat de kunst om in gesprek te treden met de atheistische en seculiere cultuur na Nietzsche zonder klassieke noties over Christus en de Drie-eenheid los te laten. Hij doet dat doordacht, spiritueel en met humor. Zijn meest recente boek ‘de namiddag van het christendom’ (Kokboekencentrum 2023) wil een profetische kijk geven op onze tijd. We leven namelijk niet in een tijdperk vol veranderingen maar in een veranderend tijdperk. De vele crises zijn daarvan een signaal en geven een wake up call. Wat dat betreft leven we in een ‘kairos-moment’ (beslissend ogenblik) waarin we het ‘Gebot der Stunde’ (dat wat nu geboden is) weer moeten ontdekken. Zeg maar het uur ‘U’.

82624E68 D772 4372 9F66 738013CD173E

Tomas Halik

Hieronder volgen auteurs, boeken en literatuur die van begin af aan mijn inspiratiebronnen waren en zijn. Ze zijn wat gedateerd. Later zijn vele anderen in hun sporen gegaan of hebben zijsporen betreden. Maar alle namen en boektitels noemen die in de loop der jaren mijn boekenkast hebben gevuld, wordt te veel.

Frank de Graaff (en anderen) over theologie en cultuur

De boeken van deze cultuurfilosoof en theoloog behoren met alle boeken van Francis Schaeffer tot mijn eerste theologische kennismaking op 19-jarige leeftijd. Frank de Graaff was ook in de verte familie van me. Hoewel hij een wat negatieve kijk op de techniek heeft en zijn ‘meta-historie’ ook speculatie bevat, brachten zijn boeken mij toch op het spoor van de crisis in de westerse cultuur (secularisatie) en kreeg ik aandacht voor de plaats van Israël en het Jodendom. Door hem ben ik Friedrich Nietzsche gaan lezen (verzameld werk), Søren Kierkegaard, Blaise Pascal Martin Buber, Dietrich Bonhoeffer, Kornelis Heiko Miskotte, e.a. Tevens verdiepte ik mij ook een beetje in de Reformatorische Wijsbeerte (nu: christelijke filosofie). Ik kwam op het spoor van de L’Abri Fellowship. Deze beweging, die tot doel heeft het verantwoorden van het christelijk geloof in de wereld van vandaag, bezocht ik in Nederland (Eck en Wiel) en Zwitserland (Huémoz). Het heeft mij geholpen om het evangelie altijd in gesprek te brengen met de moderne geseculariseerde cultuur. Ook al doe ik dat nu iets anders. Ik ben me er meer van bewust dat de secularisatie ook in de kerk aanwezig is en de twijfel zich ook in je geloof schuil houdt. Verder staat de kerk voor de opdracht om in een ‘religieloos tijdperk’ (Bonhoeffer) God ter sprake te brengen.

A9293900 8776 48A4 8238 5CFB02D50B40

Frank de Graaff

Karel Kraan (en anderen) over het heil dat heel maakt.

Karel Kraan was de pionier op het gebied van de ‘dienst der genezing’. Hij werd ook wel omschreven als de ‘rooie charismaticus’. Zijn proefschrift ging over ‘Marx, Lenin, Stalin, een christelijke confrontatie’. Hij heeft mij de ogen geopend voor het ‘heil dat ook heel maakt’. Bij een landelijke cursus pastoraat -door hem opgericht- heb ik een paar jaar in de stuurgroep gezeten. Hoewel zijn theologisch denken iets te triomfalistisch en te weinig schepselmatig is, zijn zijn inzichten voor mij wel baanbrekend geweest. Zijn denken is door velen opgepakt, uitgewerkt en gecorrigeerd in de ‘Theologie van de Charismatische Vernieuwing’. In mijn theologie, het pastoraat en de verkondiging ben ik daardoor gericht op de hele mens naar lichaam, ziel en geest. En de Geest leert mij ook open te blijven voor dingen die boven bidden en denken gaan.

00BC25F3 6E88 4D15 A193 28E09E2F23A9

Karel Kraan

Henri Nouwen (en anderen) over geloof en spiritualiteit

De boeken van Henri Nouwen hebben mij gevormd in het ontwikkelen van een evenwichtige spiritualiteit die de tradities overstijgt. Van hem heb ik geleerd dat theologie en gebed geen tegenstellingen zijn en dat in het dagelijks leven God ontmoet kan worden. Nouwen heeft dat zelf in zijn leven ook in praktijk gebracht onder de meest kwetsbare mensen. Als hoogleraar gevormd werd hij ‘geroepen’ om het leven te delen met mensen met een verstandelijke handicap. Hij legde daarom zijn professoraat neer en ging wonen in L’Arche, de gemeenschap van Jean Vanier. Verstandelijk gehandicapten werden zijn leermeesters. En zo leerde hij God op een nieuwe manier kennen.  Nouwen leerde mij ook dat de pastor een gewonde genezer is, die op zichzelf moet reflecteren en hij zette mij op het spoor van stilte, gebed en christelijke meditatie waar anderen na hem over publiceerden. Te veel om op te noemen.

0777D828 37A0 464D B3C7 DD59BC53C926

Henri Nouwen


verlorenzoon

De terugkeer van de verloren zoon
Rembrandt

 

Sjoerd Bonting (en anderen) over geloof en (natuur)wetenschap

De Anglicaanse priester en biochemicus Sjoerd Bonting schreef boeken over de verhouding tussen geloof en natuurwetenschap. Zijn laatste boek ging over een nieuwe visie op het leven na de dood waarin hij Bijna Dood Ervaringen (BDE) verwerkt. Hij verbindt een christelijke geloofsopvatting met nieuwe wetenschappelijke inzichten waaronder de evolutie-theorie. Ik vond er een eerste aanzet tot antwoorden op vragen als: gaat alle narigheid nu terug op de zondeval, hoe lees je Genesis 1 en 2 in relatie tot de natuurwetenschap, is er leven in het heelal, zijn wonderen mogelijk en hoe waarderen we Bijna Dood Ervaringen. Bonting bespreekt al deze vragen, maar heeft geen consistente theologie. Gelukkig hebben velen na hem deze thema’s verder theologisch doordacht. In het algemeen beschouw ik alle (wetenschappelijke) theorieën zoals creationisme en evolutionisme, als paradigma’s. Dat wil zeggen, het zijn modellen die een verklaring willen geven. Verder biedt de Bijbel m.i. geen natuurwetenschap. De Bijbel belijdt een geloof. Zo lees ik Genesis 1 en 2. Geloof en (natuur) wetenschap zijn daarom voor mij geen tegenstellingen.

 

 

 

 

Sjoerd Bonting

Sjoerd Bonting 01
DE8A1EEE 9AE0 4581 885D DC55A3D8D23C

 

 

 

Bram van de Beek met ’tegendraadse’ kruistheologie

De boeken van Bram van de Beek helpen mij om mijn geest te scherpen te midden van allerlei moderne vragen en theologische ontwikkelingen. Hij mag dan een cultuurpessimist zijn, maar dat kan ook gezond zijn voor triomfantelijke theologen en christenen die Gods koninkrijk verwarren met eigen idealen. Hij is één van de weinige theologen, die zijn nek uitsteekt, origineel is en tegen de tijdgeest en het theologische klimaat durft in te gaan. Tegendraads dus. Bij van de Beek gaat het niet over een lieve God, die zondermeer positieve gevoelens oproept. De Heilige God en Vader is verschenen in de Gekruisigde. Daar heeft Hij recht gesproken. De mens die van meet af aan zondaar is, is ook van meet af aan opgevangen in Christus. De schepping staat zo in het teken van het kruis. ‘Jezus is Heer’, luidde de vroegste geloofsbelijdenis. Dat betekent: de Gekruisigde is God. Zo laat Hij zich kennen. Mijn bewondering voor van de Beek neemt niet weg dat ik ook vraagtekens plaats. Ik vind te weing Paasvreugde bij hem en te weinig ruimte voor de mens en de schepping. Maar ik wil me graag laten storen. Er zijn genoeg andere theologen die het gemis van van de Beek compenseren (Miskotte, Noordmans, etc.)

97AA8325 78DA 4630 A954 85BE848CFB35

Bram van de Beek


witte kruisiging

 

 

 

 

 

 

witte en gele kruisiging (Chagall)

gelekruisiging

 

Judaïca en Rabbinica als verstaanshorizon van Jezus.

Veel boeken op dit terrein zijn te noemen. Martin Buber en Franz Rosenzweig zijn de baanbrekers. Hun Duitse vertaling van TeNaCH (OT) waar het Hebreeuws hoorbaar is, is bijzonder. Het onderscheid tussen een ik-gij relatie en de ik-het relatie (het z.g. relationele denken) was een ontdekking voor mij. Verder las ik veel over het Chassidisme, de Joodse mystieke beweging waarin veel waardevols schuilt. Op het gebied van Kerk en Israël las ik zo’n beetje alle boeken van Simon Schoon, Willem Zuidema, Henk Vreekamp, Sam Gerssen, Geert Cohen Stuart en vele anderen. Auteurs uit Joodse hoek die hebben nagedacht over de mens Jezus, zoals David Flusser, Pinchas  Lapide, en Shalom Ben Chorin brachten nieuwe inzichten.

5BF76A2B 719D 47AD 9E95 BA2A9AD03979

De ‘Verdeutschung’ van de Schrift
Martin Buber en Frans Rozenzweig

Ik ben niet zo gelukkig met een twee-wegenleer. En helemaal niet met allerlei eindtijdspeculaties rond Israël als Gods volk. Ik spreek liever van het schisma tussen Kerk en Synagoge. Er is één weg waarop de één niet zonder de ander kan. En: de mens en de Jood Jezus komen bij mij niet in mindering op het unieke openbaar worden van God in Hem. In Christus zijn beloften vervuld en verdiept. Jood en niet-Jood zijn in Hem verenigd. Ook het ‘beloofde’ land zou dan iets van een beloofde ‘aarde’ moeten hebben. Belangstelling heb ik voor het Messiasbelijdende Jodendom. Maar helaas is de theologie ervan nog niet sterk ontwikkeld en zeer divers. Toch: daar waar Joden en  niet-Joden (Arabieren/Palestijnen) in de ene Naam van Jezus verenigd zijn, zie ik de contouren van het Vernieuwde Verbond.

exoduschagall

 

messians Jodendom

Jezus ’thuis gehaald’ in het Jodendom

Ook als Messias?

Christologie als het hart van de christelijke theologie.

 

 

Mijn eindscriptie had als titel ‘Jezus, Messias met de Geest ‘(de relatie Jezus en de Geest in het bijzonder bij Lukas). Daarin heb ik bouwstenen aangedragen voor een ‘pneumatische christologie’. Kan het God-zijn van Jezus omschreven worden in termen van ‘Geest’? Dat kan een verrijking zijn van de klassieke christologie, maar hoeft niet ‘in plaats van’ te komen. In feite ben ik op het gebied van de Christologie als ‘orthodox’ te typeren. Ik schaam mij daar niet voor en kan eigenlijk slecht tegen vrijzinnige praatjes over ‘Jezus als een goed mens’, of als het ‘ultieme voorbeeld’ etc. Onopgeefbaar is dat wij in Jezus met God Zelf te maken hebben. Dat was van begin af aan de boodschap van de vroege Kerk. De kerk heeft Jezus dus niet ‘opgehemeld’ tot God. Aan de andere kant kan de dimensie van de Geest in Jezus’ leven ons wel de ogen openen voor het feit dat Hij als mens het goddelijk geheim van zijn leven heeft moeten ‘ontdekken’. Wie is Jezus? is één van de belangrijkste te beantwoorden vragen in de theologie. Daarbij schiet veel moderne theologie niet alleen tekort, maar zet ze ons ook op het verkeerde been. De lofzang op wat God gedaan heeft in Christus kan dan niet meer gezongen worden.

isenheimeraltaar

 

wijsvinger
wijsvinger1

Lam Gods retabel, museum Unterlinden, Colmar, Frankrijk. Uitvergroot is Johannes de Doper die met zijn lange wijsvinger één en al verwijzing is naar Christus

 

Software & theologie

Vakgenoten wijs ik graag op digitale mogelijkheden. Bijbels-theologische sites zijn er volop. ‘Google’ zelf maar voor de links. Ook zijn er vele behulpzame applicaties voor de iPhone en iPad op het gebied van bijbel en theologie zoals de Greek & Hebrew Study Bible, GloBible, iMishna, iTalmud, Sefaria (Judaica), etc. Een lijst zou eindeloos worden en steeds moeten worden bijgewerkt. Zoek daarvoor zelf in de App Store, e.d. of mail naar mij. Ik ben er wel bekend mee.

ico orig

 

0850906A AC8C 41B8 9BDE 4E07D3302439
D6584381 EB21 4E6B 99A1 E64762984254

 

Bijbelprogramma’s, commentaren

*Bibleworks 10 Software for Biblical Exegesis & Research
*Accordance Biblesoftware Advantage 14
*Logos Bible Software 10 Platinum + Academische Theologische Bibliotheek Professional
*Online Bijbel studie-editie 2023
*NBG Bijbelprogramma, www.debijbel.nl 
*Digitale Bibliothek 5, Duits bibliotheekprogramma met theologische en filosofische werken
*Bibel Digital, Duits programma met Bijbels en theologische naslagwerken

Bibliotheekprogramma

*Opensjamer (online Bibliotheekprogramma)

 Judaïca

*Sefaria, Complete Judaica: Tenach, Mishna, Talmud en alle traditie daarna in Engels en Hebreeuws
*Soncino Talmud, Rasji, Midrasj Rabbah, Zohar (complete Judaïca Hebreeuws/Engels)
*Book of legends, Sefer Ha-Aggada (Grootste compilatie van klassieke Rabbijnse literatuur in Engels

Theologie, kerkgeschiedenis, pastoraat, eredienst

*John Calvin Collection (Alle werken van Calvijn)
*Martin Luther Gesammelte Werke (Alle werken van Luther)
*Der Grosse Namenstagskalender (Heiligenkalender met beschrijvingen)
*Verschillende liedboekprogramma’s
*Enzovoort …

In het Oude Testament is het boekje Jona mij zeer dierbaar – (vanwege het particularisme dat wordt doorbroken)

jona

Jona in de vis ( Maria Laach)

 

In het Nieuwe Testament heeft Handelingen bij mij een speciale interesse  (vanwege grenzen verleggen)

Paulus is voor mij ‘de’ grensverleggende apostel (vervolger, volgeling, voorloper / rebel, reiziger, reformator)

paulus

Paulus (Icoon uit Griekenland/Meteora)

 

Mijn inspiratiebronnen in het kort: Bijbel, Jodendom, Reformatie, Charismatische Beweging, Taizé, Oosterse Kerk en bezoeken aan ‘landen rond de bijbel’ 

johannes

Johannes de theoloog (Icoon uit Griekenland/Patmos)